Czy kiedykolwiek zastanawiałaś się, co skłoniło Cię do wyboru obecnego zawodu? Co sprawiło, że jesteś tu, gdzie jesteś? Gdybyś mogła dokonać wyboru jeszcze raz, jaki zawód lub środowisko pracy wybrałabyś dzisiaj?

Często słyszę, że…

• „Mój zawód nie daje mi zupełnie satysfakcji! Przez wiele lat biłam się z myślami, ale nie byłam na tyle silna, aby zmienić kierunek. Czuję się bez mocy sprawczej”.
• „Czuję, że marnuję swój potencjał w obecnej pracy. Pracuję w państwowej placówce w przedszkolu”.
• „Doszłam do ściany i dalej podążać w poprzednim kierunku nie chcę”.
• „Wiem, że mam talent, ale brakuje mi ukierunkowania”.
• „Po upływie 15 lat dochodzę do wniosku, że wykonywałam swoją dotychczasową pracę jedynie ze względu na poczucie obowiązku”.
• „Znajduję się w punkcie zwrotnym swojej kariery, po wypaleniu zawodowym, i potrzebuję pomocy w określeniu, jakie kroki podjąć, aby odnaleźć się w nowej sytuacji”. 
• „Co byś poradziła osobie, która nie ma pomysłu na siebie? Nie ma mocnych stron, we wszystkim jest raczej przeciętna”.

Co jest kluczowe dla zadowolenia z wykonywanej pracy?

W niektórych obszarach pracy czujemy się bardziej efektywni, a w innych napotykamy więcej trudności w wykonywaniu zadań, myśleniu i działaniu. Jeśli wykonujemy zadania, które są w naszym naturalnym zasięgu, zgodnie z naszymi predyspozycjami, to wykonujemy je z większą radością, mniejszym wysiłkiem i zwykle osiągamy lepsze wyniki. Im więcej okazji mamy do wykorzystania naszych predyspozycji, tym większa jest szansa na osiąganie tzw. stanów flow. To stan, który może prowadzić do lepszego wykonania pracy, zwiększonej kreatywności, satysfakcji i szczęścia. Stan flow został opisany przez psychologa Mihálya Csíkszentmihályi’ego.  Natomiast, jeśli wykonujemy pracę, która nie odpowiada naszym predyspozycjom, czujemy się bardziej zmęczeni i mniej zadowoleni z pracy.

Predyspozycje

To naturalna skłonność do czegoś, co ułatwia nam opanowanie określonej umiejętności lub wykonanie określonego zadania. Na podstawie m.in. odpowiednich predyspozycji można dopasować osobę do stanowiska.  

Predyspozycje osobowościowe

Predyspozycje te zawierają typy osobowości w najprostszym podziale (ekstrawertyk i introwertyk) oraz typy temperamentu – sangwinik, choleryk, flegmatyk i melancholik. Na przykład osoby z dużym poczuciem obowiązku i dokładnością zwykle dobrze sprawdzają się w zawodach, które wymagają precyzji i dyscypliny (księgowi czy inżynierowie).

Predyspozycje zawodowe

Predyspozycje zawodowe to cechy człowieka, które pozwalają mu na wykonywanie określonej pracy. Koncepcja predyspozycji zawodowych autorstwa J. Holland’a opisuje 6 typów osobowości zawodowych:

• realistyczny – np. działanie, zdolności manualne, siła fizyczna
• badawczy – analiza zjawisk, myśli, uczuć oraz ocenianie
• artystyczny – wrażliwość, niezależność, intelektualista, kreatywność
• społeczny – empatia, troska, doradzanie, otwartość
• przedsiębiorczy – organizacja, energia, zarządzanie, ryzyko
• konwencjonalny – porządek, systematyczność, praktycyzm

Typy te różnią się pod względem swoich indywidualnych umiejętności, systemów wartości, upodobań i postrzegania samego siebie. Do każdego z nich przypisane jest odpowiednie środowisko zawodowe. Według teorii J. Holland’a każdy z nas posiada cechy wszystkich typów, ale w różnym natężeniu. Zwykle jednak jeden z tych typów dominuje i to on determinuje nasze skłonności zawodowe. 

Rozwój teorii psychologicznych oraz badania nad predyspozycjami zawodowymi doprowadziły do pojawienia się nowych podejść i modeli, które poszerzają koncepcję Hollanda.  

Predyspozycje zdrowotne

W zależności od rodzaju pracy, wymagane są różne predyspozycje zdrowotne. Przykładowo analityk systemowy powinien mieć: dobry wzrok, sprawne dłonie i palce, koordynację wzrokowo-ruchową. Przeciwskazaniem do tej pracy jest m.in. daltonizm. Podobnie do wykonywania pracy ratownika medycznego potrzebne są dobra kondycja fizyczna i umiejętność radzenia sobie ze stresem. 

Osoby, które doświadczyły wypalenia zawodowego, zwykle potrzebują czasu i wsparcia, aby powrócić na rynek pracy. Ważne dla nich jest w miejscu pracy skoncentrowanie się na swoim samopoczuciu, aby uniknąć ponownego wypalenia. Przed powrotem na rynek pracy, osoby te powinny skupić się na poznaniu siebie i swoich predyspozycji, aby wybrać pracę, która będzie dla nich odpowiednia i przyniesie satysfakcję zawodową.